Osmanlı Devleti dağılma dönemi

Osmanlı Devleti dağılma dönemi

Bu dönem 1792 Yaş Antlaşması ile başlayıp 1922'de Osmanlı Devleti'ni yıkılışına kadar devam eden dönemdir. Osmanlı Devleti Avrupalı devletlerin kendi aralarındaki çıkar çatışmalarından yararlanıp denge politikası izleyerek varlığını korumaya çalışmıştır. Osmanlı Devleti'ne, bu dönemde Avrupalı Devletlerce "Hasta Adam" lakabı konulmuştur.

Sırp İsyanı(1804)
1806-1812 Osmanlı-Rus Savaşı ve Bükreş Antlaşması

Yunan İsyanı
1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı ve Edirne Antlaşması

Mısır Valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa'nın İsyanı
Kırım Savaşı(1853-1856)
93 Harbi (1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı)

Osmanlı, Balkanlarda çıkan isyanlar ve uzun süren Rus savaşları ile iyice yıpranmış ve devlet yönetiminde ıslahata yönelik çalışmalar yapılmış isede pek başarılı olunamamıştır. '1806-1812 Osmanlı-Rus Savaşı' Osmanlı Devleti ile Rusya arasında birçok cephelerde savaşılmış bir savaştır. Napolyon, Bonapart'ın önderliği altındaki Fransa'nın Avrupa'da başlattığı savaşların arka planında yer aldı. Savaşın nedeni, Rusların Sırp isyanını desteklemesi ve Balkan Milletlerini kışkırması ve Rusya'nın Eflak-Boğdan 'da isyanlar çıkartması

İngiltere'nin Osmanlı Devleti'ni uyarması.(bunun nedeni Osmanlı Devleti'nin Rusya ya vermiş olduğu Kapütülasyonlar da Boğazları Rusya ya açık bulundurma zorunluluğu olması, boğazları kapatan Osmanlı Devleti'ni ingilizlerin uyarması.
İngiltere'nin önce Çanakkale, daha sonra İskenderiye'yi vurması.
Bu sırada fransa nın Rusya ile anlaşması(tilsit, erfurt Antlaşması).
İngiltere ile Osmanlı Devleti arasında Kale-i sultani (Çanakkale) antlaşmasının imzalaması. (1809)
Daha sonra napolyonun Moskova Seferine çıkması ancak Rusya barış istedi.
Bükreş antlaşması imzalanır sırplara ilk ayrıcalıklar.
Besarabya, Rusya'da kaldı.
Eflak ve Boğdan, Osmanlı Devleti'nde kaldı.
Prut nehri sınır oldu.

II. Mahmut döneminde Askeri alanda yapılan reformlar

1. Alemdar Mustafa Paşa, Nizam-ı Cedit ordusunun yerine Sekban-ı Cedit Ordusunu kurdu.

2. II. Mahmut Alemdar Mustafa Paşanın öldürülmesi üzerine Sekban-ı Ceditin yerine Eşkinci Ocağı kurdu.

3. 1826'da Yeniçeri Ocağını kaldırarak yerine Asakir-i Mensurei Muhammediye ordusu kuruldu. Bu olayın adı Vakay-ı Hayriye(Hayırlı Olay)'dır.

4. Yeni kurulan Asakir-i Mansure-i Muhammediye ordusu tümen, tabur, bölük gibi birliklere ayrıldı. Eğitimi için Prusya'dan subaylar getirildi. Avrupaya subaylar gönderildi.

Abdülmecid Dönemi (1839-1861)​

Londra Konferansı (1840)

Mısır Valiliği,babadan oğula geçmek üzere Mehmet Ali Paşa'ya verilecek, fakat hukuki yönden

Osmanlı'ya bağlı kalacak .

Mısırda vergiler padişah adına toplanacak, dörtte biri İstanbul'a gönderilecek.
Suriye, Adana ve Girit Osmanlı'ya geri verilecek.

Bu anlaşmayla Mısır iç işlerinde serbest, dış işlerinde Osmanlı'ya bağlı imtiyazlı bir eyalet haline geldi.

Londra Konferansı (1841)
Hünkâr İskelesi Antlaşması'nın süresi bitince Londra'da bir konferans toplandı. Toplantıya İngiltere, Rusya, Fransa, Avusturya, Prusya ve Osmanlı Devleti katıldılar. Londrada imzalanan boğazlar sözleşmesine göre;

Boğazlar Osmanlı Devleti'nin olacak, ancak Osmanlı barış halindeyken boğazlar bütün savaş gemilerine kapatılacaktı.

Bu sözleşme ile boğazlar,devletlerarası bir statü kazandı.
Osmanlının boğazlar üzerindeki hükümranlık haklarına kısıtlama getirilmiştir.
Rusya boğazlar üzerindeki üstünlüğünü kaybederken, Fransa ve İngiltere Akdenizdeki güvenliklerini arttırmışlardır.

Tanzimat Fermanı (3 Kasım 1839)
Tanzimat fermanı'nın amacı; Osmanlı uyruğunda bulunan bütün vatandaşlara eşit haklar vererek Avrupa Devletleri'nin Osmanlıların içişlerine karışmasını önlemek, Azınlıklar ve Avrupa üzerinde olumlu bir etki yaparak Avrupalı Devletlerin desteğini sağlamak ve imparatorluğu yeniden toparlamaktı.

Avrupalı Devletlerin iç işlerimize karışmasına engel olmak.
Mısır ve Boğazlar konusunda Avrupalı Devletlerin desteğini kazanmak.
Devleti ve toplumu demokratik bir yapıya kavuşturma isteği

Bu nedenlerden dolayı 3 Kasım 1839 da Tanzimat Fermanı (Gülhane Hattı Hümayunu) ilan edildi.

Tanzimant Fermanının İçerdiği Esaslar

Müslüman ve Hiristiyan bütün halkın ırz,namus,can ve mal güvenliğinin sağlanması.
Askerliğin düzenli bir şekle sokulması.
Vergilerin düzenli bir yönteme göre belirlenmesi ve toplanması

Kırım Savaşı (1853-1856)
Sebepleri; 1. Rusyanın Osmanlı Devleti üzerindeki emelleri.
2. Kutsal Yerler Meselesi: Rusya İstanbul'a bir elçi göndererek Ortodoks kilisesinin kutsal yerlerle ilgili isteklerinin onaylanmasını istemiş,Osmanlı bu isteği reddetmişti.
3. Rusya'nın 1848 İhtilallerinin Avrupa'da meydana getirdiği karışıklıklardan yararlanmak istemesi.

Bu sebeplerden dolayı savaş, Osmanlı Devleti ile Rusya arasında 1853'de başladı. Osmanlı donanması Sinop'ta Ruslar tarafından yakıldı. 1854'te İngiltere ve Fransa, Osmanlı Devleti'nin yanında yer aldı. Sivastopol kalesi kuşatılarak alındı. Yenilen Rusya ile Paris Antlaşması imzalandı.(1856)

Kırım Savaşında İngiltere, Fransa, Sardunya ve Piyomento, Osmanlı Devleti'nin yanında savaşa girdi. Avusturya ise Eflak-Boğdan'ı işgal ederek destek verdi. Osmanlı Devleti ilk dış borcu Kırım savaşı sırasında İngiltere'den aldı.(1854) Osmanlı Devleti Paris anlaşması sırasında Avrupalı devletlerin tam desteğini kazanmak için azınlıklara geniş haklar tanıyan Islahat Fermanı'nı ilan etti.

Islahat Fermanı (1856)
Paris anlaşması görüşmeleri sürerken Islahat Fermanı ilan edilmişti.(1856) Bu fermanla ilgili bir madde Paris Anlaşmasında da yer aldı.

Islahat Fermanı kaynağını ve ortaya çıkış nedenini yabancı devletlerden almaktadır. Bu fermanın esasları Fransa'nın ısrarı ile Avusturya, İngiltere ve Fransa tarafından belirlenmiştir. Osmanlı Devleti, Paris antlaşması şartlarını lehine çevirmek için bu fermanı ilan etmiştir.

1)-Din ve mezhep hürriyeti sağlanarak azınlıklara okul, kilise ve hastane açma hakkı verilecek.

2)-Azınlık ve yabancılara küçük düşürücü sözler söylenmeyecek

3)-Azınlıklar da bütün devlet memurluklarına girebilecek.

4)-Askerlik işleri yeniden düzenlenecek,azınlıklardan askerlik için bedel kabul edilecek.

5)-Vergi sistemi yeniden düzenlenecek. İltizam usulü kaldırılacak.

6)-Herkes inancına göre yemin edecek, karma mahkemeler kurulacak.






Abdülaziz Dönemi(1861-1876)
Bu Dönemde, Rusyanın Balkanlarda panslavizm idealini yaymaya başlamasıyla isyanlar başlamıştır. Sırp,Karadağ, Bosna-Hersek, Romen(Eflak-Boğdan) ve Bulgar isyanları ortaya çıkarak "Balkan Bunalımı"na zemin hazırlandı ve Girit'teki Rumlar ayaklanarak Yunanistan'a bağlanmak istediler. Avrupalıların duruma müdahalesiyle Osmanlı Devleti Halepa Fermanı'nı ilan etmiş ve Giritlilere vergi muafiyeti getirilmiştir. Mısır Hidivi (valisi) İsmail Paşa'nın gayretleri ve Fransa'nın desteğiyle 1869'da Süveyş Kanalı açılmış, böylece coğrafi keşiflerle önemini yitiren Mısır ve Akdeniz yeniden canlanmıştır. Bu durum Avrupalı devletlerin Mısıra sahip olma arzunu artırmıştır. Beylerbeyi ve Çırağan sarayları yapılmıştır. Avrupalı Devletler azınlıklarla ilgili ağır istek ve tehditlerden oluşan Berlin Memorandumu'nu ilan ettiler. Avrupada önemli gelişmeler görülmüş, İtalya(1870), ve Almanya(1871) siyasi birliklerini tamamlayarak siyasi güç olarak ortaya çıktılar.

V. Murat Dönemi
V. Murat Abdülaziz'in tahttan indirilmesi sonucu padişah oldu.(1876) Ancak sağlığının yerinde olmadığı görüldü. Bu durum karşısında başta Mithat Paşa olmak üzere önde gelen devlet adamları toplam 93 gün tahtta kalan V. Murat'ı tahttan indirerek Meşrutiyeti ilan etme sözü veren II. Abdülhamit'i tahta çıkardılar.






II. Abdülhamit Dönemi (1876-1909)

1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı (93 Harbi)
Savaşın nedeni, İstanbul (Tersane) ve Londra Konferansı kararlarının Osmanlı tarafından kabul edilmemesi ve Rusya'nın Panslavist politikası ve sıcak denizlere inme çabasıdır.

Rusya ilk olarak, Osmanlı'dan balkanlarda ıslahat yapmasını istemiştir. Çünkü Rusya da içinde bulunduğu karışıklıklar dolayısıyla olası bir savaştan çekinmekteydi. Ancak Osmanlı savaş çıkacağını bile bile bu istekleri reddetmiştir. Çünkü Islahat Fermanı nedeniyle, kamuoyu tarafından reformlara büyük bir tepki vardı.

Rusya tüm bu sebeplerden dolayı Osmanlı Devleti'ne savaş ilan etti.

Savaş, Doğu ve Batı cephesi olarak ikiye ayrılmıştı.

Batı cephesinde, Plevne'ye kadar ilerleyen Rus kuvvetlerini, Gazi Osman Paşa durdurdu. Ancak kaledeki kıtlık dolayısıyla, taarruzu deneyen Osman Paşa başarılı olamadı.

Ruslar doğuda Erzurum'a kadar ilerlediler. Rus ordusu Aziziye Tabyalarında Şehit Halil Başkan Paşa tarafından durduruldu. Ancak ağır kış şartlarına dayanamayan Osmanlı kuvvetleri, Rus ordular karşısında tutunamadı.

Ruslar batıda Edirne ve doğuda Kars'a kadar girdiler.

Sonuç olarak da, iki taraf arasında Ayestafanos Antlaşması imzalandı.

Bu anlaşma Rusya'ya sıcak denizlere inme konusunda Balkan ve Doğu koridorunu açmıştır. Bu durum Avrupa devletlerin tepkisine neden olmuş, Rusya yeni bir savaşı göze alamadığından Berlin'de bir kongre toplanmasını kabul etmiştir.

Bu antlaşma yürürlüğe girmemiş, bunun yerine Berlin antlaşması imzalanmıştır. Osmanlı Devleti'nin imzalayıp da uygulamaya konulmayan iki antlaşma Ayestefanos ve Sevrdir.

Berlin Kongresi ve Antlaşması(1878)
Bu sırada İngiltere, Osmanlı Devleti'ne Kıbrıs'ın kendisine bir üs olarak verilmesi durumunda kongrede Osmanlı Devleti'ni savunacağını söyledi. Osmanlı İngiltere'nin bu isteğini kabul etmek zorunda kaldı.

Bu antlaşma ile Osmanlı'nın dağılma süreci hızlandı. İngiltere de Osmanlı topraklarının parçalanmasına katıldı. Bu yüzden Osmanlının dış politikasında İngiltere'den boşalan yeri Almanya almaya başladı. Ermeni meselesi ilk defa uluslararası bir antlaşmada yer almış, Ermeni Meselesi Ermenilerin değil Osmanlı'yı parçalamak isteyen devletlerin meselesi olarak ortaya çıkmıştır. Osmanlı'nın 19. yy.da en çok toprak kaybettiği antlaşmadır. Anlaşmadan en karlı çıkan, Bosna-Hersek üzerinde haklar elde eden Avusturya ve Kıbrıs'ı üs olarak alan İngiltere'dir.






Balkanlarda milliyetçiliğin yükselmesi

V. Mehmet Reşad Dönemi (1909-1918)
Trablusgarp Savaşı (1911)
XX. yy. başında Kuzey Afrika'da sadece Trablusgarp Osmanlı egemenliğinde kalmıştı. (Daha önce Cezayir'i ve Tunus'u ve Fas'ı Fransızlar işgal etmiş, Mısır'ı da İngilizler işgal etmişlerdi.)

İtalya'nın gelişen sanayisi için hammadde ve pazar arayışı, bunun içinde Osmanlının elindeki Trablusgarp'a asker çıkarmaları.

Trablusgarp'ı ele geçirmekte zorlanan İtalyanlar Oniki Ada ve Rodos'u işgal ettiler. Bu sırada Balkan Savaşı patlak verince Osmanlı Devleti barış imzalamak zorunda kaldı. İtalyanlarla Uşi (Ouchy)Antlaşması imzalandı.(1911) Antlaşmaya göre Osmanlının kuzey afrikadaki son toprağı olan Trablusgarp ve Bingazi İtalya'ya bırakıldı.

Balkan Savaşları
Rusyanın Panslavist politikası ve sıcak denizlere inme düşüncesi doğrultusunda Balkan Devletlerini Osmanlıya karşı kışkırtması sonucu çıkmıştır.
İngiltere, Osmanlı-Almanya yakınlaşmasından rahatsızlık duyuyordu. Çünkü Almanya, hem Avrupa'nın güçlü bir devleti hem de İngiltere'nin sömürgelerine göz diken bir tavırda idi. İngiltere, Almanya tehlikesine karşı daha zayıf durumda olan Rusya'yı kullanmaya karar verdi.

I. Balkan Savaşı
Osmanlinin Trablusgarp'ta savaşıyor olmasini firsat olarak gorduler ve Rusların kışkırtmasıyla Sırbistan, Yunanistan, Karadağ ve Bulgaristan aralarında anlaşarak Osmanlı Devleti'ne savaş açtılar.

Osmanlı Ordusunun bir bölümü savaştan önce terhis edilmişti. Bu duruma bir de subaylar arasındaki siyasi çekişmeler eklenince Osmanlı Devleti bütün cephelerde yenildi.
Makedonya, Batı Trakya, Edirne ve Kırklareli işgal edildi. Arnavutluk bağımsızlığını ilan etti.

Sonuçta, Balkanların yeni haritasını belirlemek amacıyla Londra Konferansı toplandı.(1912) Londra Konferansında Osmanlı Devleti Midye-Enez çizgisinin batısında kalan topraklarını kaybetti. (Makedonya, Batı Trakya, Edirne, Kırklareli). Ayrıca Bozcada ve Gökçeada Midilli sakız sisam ahikerya ve ipsara limni bozbaba semadirek dışındaki Ege adaları Yunanistan'a geçti.

II. Balkan Savaşı
I. Balkan savaşında en çok toprağı Bulgaristan almıştı. Bu durumdan memnun olmayan Yunanistan, Sırbıstan, Karadağ ve Romanya Bulgaristan'a savaş açtılar. Bu durumdan faydalanan Osmanlı Devleti de savaşa girerek Edirne ve Kırklareli'yi Bulgarlardan geri aldı.

Osmanlı Devleti Bulgaristan ile İstanbul Antalaşması'nı, Yunanistan ile Atina Anlaşmalarını imzaladı.(1913) İstanbul ve Atina Antlaşmalarında Bulgaristan ve Yunanistanda yaşayan Türklere "Azınlık" statüsü verildi. Balkan Savaşlarından sonra Talat, Cemal ve Enver Paşaların devlet idaresindeki etkinliği arttı.






I. Dünya Savaşı (1914-1918)

Almanya ve İtalya'nın gelişen sanayileri için hammadde ve pazara ihtiyaç duymaları, bu nedenle İngiltere ve Fransanın sömürgelerine göz dikmeleri, Fransanın 1871'de kaybettiği Alsas-Loren Bölgesini Almanlardan geri almak istemesi, Avusturya-Macaristan imparatorluğu'nun Rusların Panslavist politikasından rahatsız olması,

İtalya savaş başladıktan sonra grup değiştirerek İtilaf Devletlerinin yanında savaşa katılmıştır.

Avusturya-Macaristan Veliahdı Saraybosna'da bir Sırplı tarafından öldürüldü. Bunun üzerine Avusturya Sırbistan'a savaş ilan etti, Rusya Sırbistanın yanında yer aldı,Fransa Rusya'yı destekledi. Almanya ve İngiltere'nin de katılmasıyla savaş genişledi. Osmanlı Devleti burada ittifak grubundaydı ve yenilen taraf oldu.